कहाँ होली नुमाफुङ ?

किरण सुब्बा

जब कञ्चनजङगा र फक्ताङलुङको पबित्र शिरबाट
आस्थाका सुनौलो किरणहरु पोखिन थाल्छन्
म त खोज्छु उनको आकृति यतै कतै,
तीनजुरे र सन्दकपुरको प्राकृतिक छटाहरुमा
गाउँ-बेंसी र माइती घरको न्यानो स्पर्शहरुमा
सायद विजयपुर र मोराहाङगको उर्बर फाँटमाथि
गरिब किसानको सपना बोकी झुलेकी छिन्,
निस्फिक्री धानको बाला बनी नुमाफुङ

जब काटिन लागेको हिमालको शिर देख्छु
बाडिन लागेको पुज्य भूमिको मर्म सुन्छु,
तराईका स्थिर पाउहरु दक्षिण खिंचिएका पाउछु
खोज्छु उनलाई महाकाली र मेचीका अंगालोभित्र,
तर सतलज र टिस्टामा बगेका साइनो खोज्दै,
अमरसिंग, बलभद्र र कांगसेरोका बीरता बिउताउन
कांगरा र पूर्णियाका हाम्रा ऐतिहासिक धरोहरमाथि
फुलेकी होली राष्ट्र भक्तिको प्रतिक बनी नुमाफुङ

जब रोजगारी, अवसर र उन्मुक्तिको खोजीमा
सुन्दर सपनाहरु बुनी युवा लाहुर लाग्छन् ,
बिछोडले न्यास्रो बनेको गाउँ बस्ती र मांगहिमहरुमा
खोज्छु उनलाई च्याब्रुङ, मादल र सारंगीको धुनसगैं
हाक्पारे, सोरठी, चुटका र झ्याउरे भाकाहरुमा ,
देख्छु कि कतै आमाबुबा र चेलीको मुस्कानभित्र
सायद पारिवारिक मिलनको मिठो पल उन्दै,
पर्खेकी होली लालीगुराँस सजाई डाँडाभरि नुमाफुङ

लण्डन, बेलायत
तारिक: ८ जनुअरी २०१०

गजल

देवु सुदामा

सोरिक् पक्खुम्लो लाङ्गाङ्हा
नुरिक्आङ् पक्खुमलो लाङगाङहा ।

ताराप्पो मेगेरा नाम्मिहा
चाङ् चाङ् आङ् पक्खुम्लो लाङ्गाङ्हा ।

तगि पेक्माल् आलेङ्साङ
पोगिआङ् तोन्दुमलो लाङ्गाङ्हा ।

सोसोरिक पक्खुम्लो लाङ्गाङ्हा
लुमलुमआङ् पक्खुम्लो लाङ्गाङ्हा ।

रानीगाउँ - ६ पाँचथर

पीडा वोध र उन्मुक्ति

केवल गंगा गुरुङ

टेकिएका कोमल धर्तीमा
जव
अप्रत्यासीत चट्याङ्गहरु
बेजोडले बर्षीदिन्छ
यी अल्हादित मनहरु
टुक्रा टुक्रा वनि उछीट्टीन पुग्छ
तव
जोड्नलाई अस्विकार गर्छन्
यी संसारका प्रशिद्ध विचारहरु
कतै अलच्छिनाको
लान्छाना लगाउँछन्
कतै विचार विचार मिलेर
पूर्व जन्मको पाप ठान्छन्
यस्तै हुँदो रहेछ यहाँ
स्वार्थी संसारमा
यस्तै हुँदो रहेछ यहाँ
परिमार्जित शहरमा
जस्तो कि
अभियान्तकारीले वनाएको
उहि पुरानो जापानीज घर जस्तो
तर मर्म बुझ्ने कस्ले ?
आँसु पीउँनु निद्रा हराउँनु
अनि अनाहक मै दोषी देखाईनुको पीडा
आफ्नै छाती ननिचोरीए सम्म
आफ्नै मुटु नटुक्रिए सम्म
त्यसैले अव यी संकुचित विचार विच
रमाउँने रहर छैन मलाई
जहाँ म अनाहक मै वेश्या ठम्याईन्छु
जहाँ म क्षणभर सँगै वस्दैमा
कसैको रख्खेलको उपनाम पाउँछु
कतै अव सजिएर
बाटो वारपार गर्दा पनि
नगर वधु सम्झी मोल सोध्ने हो कि ?
एक्लै भेटे बाटोछेकी
समय तोक्ने हो की ?
त्यसैले म
आदर्श अनि अहंकारी शहर छोडी
फराकिलो विचार भएको
सानो गाउँमा वसार्इ सर्दैछु ।

म र सपनाहरु

टंक सम्वाहाम्फे

कुमारी सपनाहरु हुलका हुल
विहानीले
आँखा नउघार्दै
ताजा हावाको स्पर्श लिएर
वाधिन खोज्छन् मेरो आलिङ्गनमा
र
सपनाहरुको न्यानो मायाँ
ताप्न नपाउँदै
त्यसै त्यसै टाढीएर जान्छन् हरेक दिन

थकथक लाग्छ
मनमा दिनै भरी
सपनालाई चुम्न पाए हुन्थ्यो भनेर
र त्यसको खोजीमा धुइपत्ताल
उपायहरुको साम्राज्य फैलाउछु
भरोसाको सडक निर्माण गर्न
हैरान हैरान हुदै
समयको पछि पछि दगुर्छु
तर पनि जीवनमा सपनाहरु
सुकोमल वनेर आएका छैनन्
मात्र दृश्यमा वरीपरी
पदार्पण हुन्छन्
तर त्यसको अनुभव गर्न सकिएको हुँदैन
सपनाहरु
परीपरीका / थरीथरीका
रङ्गरङ्गका
खै ! कस्का हुन् यति धेरै सपनाहरु ?
कहाबाट आएका हुन् ?
कस्का लागि बनेका हुन् ?
थाहा छैन
तर तिनै सपनाहरुलाई देखेर
त्यसै त्यसै हतासीन्छु
त्यसै त्यसै वतासीन्छु
अनि आफ्नै सम्झेर वुन्न थाल्छु
हरक्षण सपनाहरुलाई
तर एउटा सपना वुनी नसक्दै
अरु धेरै सपनाहरु थपीन्छन्
तव मलाई लाग्छ
सपना केवल वुन्न कै लागि मात्र हो
किनकी सपनाहरु वुन्दावुन्दै
जीन्दगीका धेरै वषन्तहरु टाढी सके
अव कति वुन्ने होला ?
यो भन्दा पनि धेरै सपनाको तान
मात्र रहर टुसाई रहन्छ
तर त्यो कहिल्यै फक्रदैन
केवल यतिका समयहरुसंग
सम्झौता गर्दा पनि
अझै आफ्ना वनेका छैनन् सपनाहरु
तर पनि
कुमारी सपनाहरु हुलका हुल
विहानीले
आँखा नउघार्दै
ताजा हावाको स्पर्श लिएर
वाधिन खोज्छन् मेरो आलिङ्गनमा
र
सपनाहरुको न्यानो मायाँ
ताप्न नपाउँदै
त्यसै त्यसै टाढीएर जान्छन् हरेक दिन

चोरको स्वर

देवु सुदामा

- लानवेलामा लुटेर लग्यो
थुतेर लग्यो
चोरेर लग्यो
सोरेर लग्यो
सन्दूक फोरेर लग्यो ।
-लग्यो उस्ले
हामीलाई सुत्न लगाएर
हामी कुम्भकर्ण जस्तै
सुतेको वेला लग्यो
हामीलाई मात्न लगाएर
हामी मातेको वेला लग्यो
हामीलाई नाच्न लगाएर
हामी हा...हा...देवी ....
.....भैरवी.....जगाईए..भन्दै
नाचीरहेको बेला लग्यो
जब हामी व्यूंझियौ
जब हामी झस्कियौं
हाम्रा हातहरू रित्ता थिए
हाम्रा घरहरू रित्ता थिए।
- लग्यो उस्ले
फुर्क्याएर लग्यो
घुर्क्याएर लग्यो
पाखुरा सुर्क्याएर लग्यो
फकाएर लग्यो
छक्याएर लग्यो।
-लग्यो उस्ले
अन्याय गरेर लग्यो
अत्याचार गरेर लग्यो
उस्ले हाम्रो सर्वस्व लग्यो
हामी दिक्क थियौं ।
कालान्तरमा उस्लाई
डोकोले छोप्यौं
थुन्चेले छोप्यौं
पासोमा पार्यौं
अहिले उ आफ्नो अस्तित्वको
नितान्त अन्तिम बिन्दुमा
अथवा फाँसीको तख्तामा उभिएको छ
तर पनि अझै भन्दैछ
दिन्न । दिन्न ।। दिन्न ।।।
तिमीहरुको माटो दिन्न ।

रानीगाउँ-6,पाँचथर

लिम्बुवान र सङ्ग्रामको समय

नगेन्द्र ईङनाम "आठराइली"

स्वाधीन नेपालको ईतिहासमा
लिम्बुवान राज्यको अस्तित्वमाथि
अनावश्यक कालो बादल थोपरेर
ओझेलभित्र पार्न खोजिंदै छ
दुबो, ढुङ्गो, पाथिभरा देवी,
तांबा, तुलसी र लालमोहर साक्षी छन्
कहिल्यै नमेटिएको लिम्बुवान नामलाई
षडयन्त्रै षडयन्त्रमा मेटाउन खोजिंदै छ
यसैले मुक्ति योद्धाहरुको आव्हानमा
अब यहां स्वतन्त्रताको सङ्ग्राम चल्दैछ,

मेरी आमा !
यो त सङ्ग्रामको समय हो
आंसुसरिको आंखा र भारि मन लिएर
मलाई कम्पित हातहरुले नरोक्नु
यो बेला त
बरु,
सिथिल पाउहरु अझ दह्रो बनाएर
"मुक्ति सङ्ग्राममा" जाउ छोर भनेर
हिम्मत थपि दिने बेला हो ।

चिन्ता नगर आमा
हाम्रो लिम्बुवानको रखवाला-
काङसोरे बाजेको कसम तिमीलाई
ईतिहास रचेर जाने सहयात्री
शहीद माङतोक लिम्बू
अनि शहीद मनिल तामाङ
दुवै जनाको जीवनदानको कसम
मेरो छाती बैरीको बन्दुकले फोर्ने छैन,
दुस्मनको चक्रब्युहमा कहिल्यै फस्ने छैन
म त स्वयम् सङ्ग्रामको आंधीहुरी भएर
लक्ष्यतर्फ चर्को बेगमा बेगिएको छु
स्वन्तन्त्रताकोलागि लड्न डराएका,
स्वन्तन्त्रताकोलागि जुट्न नजानेका
अन्यौल मानिसहरु बस्ने गाउंगाउंसम्म
लिम्बुवानका सबै थुमथुमहरुसम्म
सङ्ग्रामको ज्वाला भएर सल्किएको छु,
लिम्बुवानको नाम मेटाउन खोज्ने
सबै निरन्कुशतन्त्रीहरुको जङ्गलमा
डडेलो लाएर म सखाप पारि दिनेछु
कदम कदमको चालले होइन
मैले अब,
फड्को मारेर अघि बढ्नु छ
किनकि,
यो समय सङ्ग्रामको समय हो ।

लिम्बुवानको कसम आमा !
सङ्ग्राम अघि बढि रहनेछ
म मृत्युका हरेक तिरहरुलाई छलेर
क्रान्तिबीरको नामले अमर अमर बांच्नेछु
मलाई अझ साहस देउ आमा
तिम्रा शब्द शब्दहरुको तागतले
लिम्बुवान आन्दोलनमा उर्जा थपिदिनेछ
आज लिम्बुवानका मुक्ति योद्धाहरुलाई
तिम्रो प्रेरणा र बुद्धिमताको खांचो छ
ती योद्धाहरुको थोपा थोपा पसिनाले
क्रान्तिको ज्वालामा आगोका फिलिङ्गो थप्नेछ
क्रान्तिबीरहरुको पराक्रम बढ्दै जाने छ
झुठा ईतिहासका किताबहरु जल्दै जानेछन
एकपछि अर्को गर्दै लगातार
निरङ्कुशताका बारहरु ढल्दै जानेछन
सङ्ग्रामको सक्तिवान सुनामी अंधीबेहरीले
दुष्टहरुको बस्ति बस्ति बगाएर लानेछ
तिम्रो यो क्रान्तिबीर छोराले पक्कै पनि
एउटा सिङ्गो आवाज बुलन्द गर्ने छ
जय लिम्बुवान !
लिम्बुवान अमर रहोस !!
यही सङ्ग्रामको ताकतले
नयां ईतिहासको रचना गर्नेछ ।

तिम्रो योद्धा छोराको कसम आमा
स्वतन्त्र सङ्ग्राममा होमिएको तिम्रो छोरो
आफ्नो सङ्ग्रामको अन्त्य गरेर
चांडै नै उज्यालो नयां बिहानीमा
विजय जुलुस साथमा लिएर
विजय उत्सव मनाउनलाई
आफ्नो आमाको सामुन्ने
आसीर्वाद थाप्न आई पुग्नेछ
जबसम्म लिम्बुवान सुनिश्चित हुनेछैन
तबसम्म मुक्ति सङ्ग्राम पनि टुट्नेछैन
एकताको आव्हानमा आवाज उर्लिरहनेछ
जाग जाग लिम्बुवानीहरु हो !
यो समय सङ्ग्रामको समय हो ।।

(यो कविता लिम्बुवान प्राप्तीको आन्दोलनमा संघर्षरतहरुमा समर्पित)

नसुर्ताउ किस्नेदाइ

देवु सुदामा

आफ्नो मुठ्ठिभर इतिहासको
काइते हरफहरु
सच्चिन
सुध्रिन लाग्यो भनेर
केरुङ
,देवान र चाम्लिङदाइहरुको
शाश्वत उदघोषहरु सुनेर
निक्कै डराउन थालेछौ किस्नेदाइ
निक्कै सुर्ताउन थालेछौ किस्नेदाइ
-
सत्य र साँचो कुरामा
केलाइ डराउनुहौ किस्नेदाइ
केलाइ सुर्ताउनुहौ किस्नेदाइ
दाइहरुले अव
तथ्य वोल्न लाग्नुभएको हो
केही भेद खोल्न लाग्नुभएको हो
दाइहरुको कुरा
घामजस्तै साँचो हो,किस्नेदाइ
-
तिम्रो बेपारीसुत्र
मेची पारीको जापानजस्तै
एकादेशको कथाजस्तो
मिचाहा दलाहा र नक्कली राष्र्टियताले
दाइहरुको सोझो मन
-
नछोएको साँचो हो नि किस्नेदाइ
दाइहरुको कुरा
घामजस्तै साँचो हो किस्नेदाइ
-
दाइहरुको मुन्धुम सवै जलाएर
मलामी नपाएको भाषामा
सर्वेभवन्तु
....निरामया को मन्त्र जप्दै
खीरको लड्डुचांहि आ
-आफू खाएर
भाङको लड्डूचांहि
दाइहरुलाइ ख्वाइएको साँचो हो नि किस्नेदाइ
दाइहरु अब
व्यूँझनु भएको हो किस्नेदाइ
तिमीले वेद फलाकीरहेको बेला
दाइहरुको मुन्धुम
कहाँ बगिरहेको थियो किस्नेदाइ
तिमीले कौमुदी र अमरकोष घोकिरहेको बेला
दाइहरुको आनीपान
कुन हातले मेटीरहेको थियो किस्नेदाइ
-
हो किस्नेदाइ
तिमीले मदनमेलामा धान नाचेकै हो र
तिम्रो विहेमा वुढी आमैहरुले रातभर
रत्यौली खेलेकै हुन
बुढा बाहरू
सँगै मलामी र सँगै जन्ती हिडेकै हुन
तर एउटा कुरा किस्नेदाइ
सँगै हिडिरहेको लङ्गडोलाई लडाउनु र
अर्को अन्धाको आँखामा छारो हाल्नु
कत्ति इमान्दारी हो किस्नेदाइ ?
खेलपुरे खेतको वड्तमसुकमा
दशमा दुई र सयमा तीन शुन्य थपेर
कलमीको सही धस्काउने
तिमी नै थियौ नि किस्नेदाइ
कर्म गर फलको आशा नगर भन्ने
तिम्रो गीताको यो
कस्तो सार हो किस्नेदाइ ?
दाइहरुको कुरा
घामजस्तै साँचो हो किस्नेदाइ
-
मन्त्र र देउता साट्नु
चानचुने कुरा होइन भने
समयको जोरविजोर फाइदामा
मुक्कुमलुङमा पाथीभरालाई
भगवती र महादेवीको उपमा
कस्ले दियो किस्नेदाइ ?
याक्खा वागवंशीको
सुम्नीमा र पारुहाङ्लाई हलेसीमा
पार्वती र महादेवको मखुण्डो
कस्ले ओडायो किस्नेदाइ ?
वर्ण र जातको
आँखा र नाकको मृत्युरेखालाई
कुन हातले कोर्यो किस्नेदाइ ?
तिमीजस्ता धेरै सुकुम्बासीहरुले
दाइहरुको हकमाथी
वलात हुकुम गरेको
साँचो हो नि किस्नेदाइ
खोज्दै जाने हो भने
जोड्दै लाने हो भने
तिम्रो धूर्त मितेरी साइनोभन्दा निर्मम
तिम्रो बाको वैतरणीभन्दा निर्मम
छिपाइएका धेरै खोटहरु
दुखेका धेरैचोटहरु
दाइहरुको छात्तीमा अझै
सघन अंकित छ किस्नेदाइ
दाइहरुको कुरा
घामजस्तै साँचो हो किस्नेदाइ

लिम्बुवान लिम्बुहरुको होइन भने
कस्को हो किस्नेदाइ?
खम्वुवान खम्वुहरुको होइन भने
कस्को हो किस्नेदाइ?

रानीगाँउ--6 पाँचथर